“Bevrijd je van de standaard en er openen zich andere werelden.”
In een maatschappij vol verwachtingen, stereotype & standaarden bewandelde Massimo Pignanelli op een jonge leeftijd een minder traditionele weg. Ondanks de sociale druk ontpopte de Italiaanse Genkenaar zich in 4 decennia tot de inspirator voor vele architecten in spé.
In zijn kantoor in Hasselt ontmoet ik Massimo Pignanelli. Eén van de bezielers van het Hasseltse architectenbureau UAU collectiv. Uitgesproken WOW, het heeft een Romaans oorsprong met de nadruk op het verrassingselement of verwondering. Hij neemt de tijd om op een gastvrije manier mij te doen thuis voelen in een ruimte dat modernisme en rust uitstraalt. De aangeboden ristretto met oog voor detail schept een sfeer van perfectionisme, doch gelatenheid. Een ideale basis voor het interview.
Opgroeien in een arbeiderscultuur naar medevennoot van een internationaal bekend architectenbureau, hoe komt zoiets unieks tot stand?
Massimo Pignanelli: “Onvoorwaardelijke steun van mijn ouders, maar ook durven dromen. Geen genoegen nemen met het-is-goed-genoeg. In mijn jonge jaren was het al snel duidelijk dat ik niet dezelfde interesses en ideeën had als mijn vrienden. Zij wouden niet al teveel studeren, zoveel mogelijk gaan shotten, de shoppingcentra onveilig maken, op de Ford gaan werken. … We gingen naar dezelfde lagere school, gelijke kansen maar andere uitdagingen. Ik stelde de lat steeds hoog voor mezelf. Een 10/10 was het doel, ook al werd je beschouwd als een buitenbeentje. Ik heb doorgezet. Het was niet eenvoudig, ik heb veel van mijn jeugd opgeofferd. Weliswaar heb ik mezelf bevrijd. “Liberate yourself” is dan ook mijn leuze geworden.”
Ik kan mij inbeelden dat jezelf bevrijden tijdens je studies ook nadelen had?
Massimo Pignanelli: “Mijn doel was helder en ik ging ervoor. Ik koos voor architectuur in Hasselt. Als enige buitenlander in de richting was het opboksen tegen vooroordelen een gewoonte geworden. Als spaghettivreter diende je je extra te bewijzen. Harder en meer werken was de enige optie. Wat ook logisch was omdat er toch een soort van achterstand was tov de studenten van welgestelde gezinnen. Hierdoor ontdekte ik mijn favoriete locatie, de bibliotheek.”
Ooit gedacht om op te geven?
Massimo Pignanelli: “Nee, nooit. Ik zette door en haalde het ene persoonlijke succes na de andere binnen. De minachting en afgunst waren niet mild. Vooral omdat ik nooit zo ben opgevoed om afgunstig te zijn naar anderen. Een voorbeeld dat me getekend heeft zowel negatief als positief, was een wedstrijd om op Erasmus te mogen gaan naar Milano. Ik had er mijn hart en ziel in gestoken, dagen werden nachten, nachten werden dagen tot ik de perfecte portfolio had gecreëerd. Vooraleer ik als verkorene kon uitgeroepen worden, werd mijn expositie geboycot. Enkel mijn creatie was gevandaliseerd, maquettes compleet afgebroken. Ik ontken niet dat ik me even gebroken voelde, raar maar waar gaf het me ook een bevestiging, een intrinsieke kracht. Men vreesde me. Bang voor het onbekende. Dat betekende dat ik het toch goed deed. Hoopvol en rechtvaardig handelen hebben me steeds geholpen in het leven. Blijkbaar was ik niet de enige die erin geloofde. De professoren ondertekende mijn volgend avontuur naar la Città d’ Arte, Milaan.”
UAU, proficiat. Niet gemakkelijk. Hoe was Milaan?
Massimo Pignanelli: “In Milaan was het genieten, het was thuis komen. Een opleiding van topniveau mogen volgen was de volgende uitdaging waar ik graag mijn tanden in stak. Naast architectuur, stedenbouw en interieur koos ik ook voor cenografia en moda. Niet de meest voor de hand liggende vakken, maar waarom zou je kiezen voor de standaard? De manier hoe je geëvalueerd werd, kreeg ook een extra dimensie. Naast het inhoudelijke en esthetische luik, werd je vooral beoordeeld op je interpersoonlijke competenties. Hoe ben je als persoon? Kun je op een charmerende manier anderen overtuigen van je projecten? Stel je maar eens voor dat je als enige in een aula van meer dan 400 medestudenten plots naar voren geroepen wordt door de bekende prof. Marco Albini. Met als opdracht je analyse van “via Torino” presenteren met 800 ogen op je gericht. Dat zijn we niet gewoon in België. Fare una bella figura (een goede indruk maken) was het grote doel en het lukte wonderwel.”
En uiteindelijk afgestudeerd met cum laude?
Massimo Pignanelli: “Het is niet gemakkelijk geweest. Mijn laatste jaar van de opleiding vertoefde ik terug in België. Het eindwerk was aan de orde. Perfectionisme was het doel. Leven als kluizenaar, de enige optie. Afgunst van anderen werd een extra drijfveer. De quote van Mario Puzo van The Godfather “Revenge is a dish that tastes best when served cold.” was het beste antwoord voor de doorgedreven jaloersheid van medestudenten. In de jury zetelde Bart Lens, dé referentie in de architectenwereld. Hij heeft op zijn eentje Limburg naar een hoger niveau gebracht. Bij hem solliciteren bij hem was volgens mij een stap te hoog. Het leven geeft je vaak WOW momenten. De juryleden waren enorm onder de indruk van mijn eindproject. Met als gevolg dat ik een baan aangeboden kreeg bij Bart Lens. De eerste stappen in het bedrijfsleven waren een feit.”
Bart Lens als werkgever. Toch weer een moeilijke uitdaging. Je meten met een Limburgs icoon in de architectenbizz is geen sinecure?
Massimo Pignanelli: “Inderdaad, het is een leermeester om u tegen te zeggen. Een vaderfiguur die me liet ervaren hoe het moet, maar ook hoe het niet moet. Na 10 jaar zijn rechterhand te zijn en me telkens NON STOP voor de leeuwen te gooien, liep de samenwerking ten einde. Ik heb ontzettend veel geleerd van de genie. Tegelijkertijd werd dit de bakermat om op eigen houtje verder te gaan. Zo ontstond MASSarchitects in 2011. De ideale combo van wat ik in mijn eerste jaren ervaring geleerd heb en de jovialere toegankelijkheid naar de partners, collega’s en klanten toe, was een schot in de roos. Op een subtiele manier kwam ik op voor mezelf. Ik was steeds eerlijk en bleef mezelf. Nieuwe projecten en uitdagingen volgde heel erg snel na elkaar. Grotere projectontwikkelingen en luxe opdrachten passeerde de revue. Het was het moment dat de eerste medevennoot Joris Diliën in beeld verscheen. Niet veel later ook de derde partner, Frederik (Fritz) Vaes met als kracht de internationale symbiose. Dit was het momentum van het ontstaan van UAU collectiv in 2015.”
Wat maakt jullie uniek tov alle andere spelers in de markt?
Massimo Pignanelli: “De unique selling point van the collectiv is de complementariteit. Joris is een stedenbouwkundige telmachine, de rust zelve. Fritz de filosoof, onze artistieke magneet. Ik eerder de creator, de duwer, de temperamentvolle. Met als gemeenschappelijke noemer, we delen graag. We verleggen grenzen en proberen ‘als fratelli (broers)’ steeds 10 jaar verder te kijken. We staan expressief positief op onze strepen en op een temperamentvolle grintà gaan we voor onze doelen. Het is geen romantisch verhaal. Uiteindelijk moet elk project inhoudelijk, esthetisch, maar ook financieel met de juiste timing realiseerbaar zijn. Dit wordt gewaardeerd in België, maar ook ver daar buiten. Eén van de internationale projecten die ons, mede door Fritz, gelanceerd heeft, was Bikini Berlin. Dat was een springplank naar meer en grotere uitdagingen met volop mondiale allures. Cairo, Bordeaux, Eindhoven, … zijn maar enkele steden. “Liberate yourself” reflecteren we ook naar de collega’s van ons kantoor. We hebben topmensen die zich ook vereenzelvigen met het bedrijfscultuur. Ze groeien mee met het bureau. Elk project dat aangenomen wordt, start met de zoektocht naar de meerwaarde voor alle aandeelhouders. Het is een synergie tussen rationaliteit en emotionele geladenheid.”
Hoe past Italië in je leven?
Massimo Pignanelli: “Mijn voorliefde voor la bella Italia vind je ook in mijn werk- en woonomgeving. In de kasten vind je enkel Italiaanse producten. Van een Brunello uit Toscane tot de beste koffie uit Calabria. Ook voorzien we zoals ‘la mamma’ elke middag een Italiaans buffet voor la famiglia van het UAU collectiv dat ongeveer een dertig m/v/x groot is. We zitten dan ook samen aan een zeer grote tafel. Ik voel me 100% italiaan en de mensen rondom mij aanschouwen mij ook op deze manier. Mijn mama is van Toscane, mijn papa uit Calabrië, de invloeden zijn duidelijk zichtbaar met een huis vol witte marmer uit Carrara (lacht). Bij elke WK de mooiste nationale hymne uit volle borst meezingen. De Italiaanse traditionele waarden en normen inprenten bij mijn kinderen. Elk jaar naar Italië vertoeven om wat cultuur op te snuiven. Maar ook de mindere kant van Italië bekoort me. La Mafia. Niet de gruwelijke daden en oneerlijke praktijken. Wel hun verbondenheid inspireert me, ook de sluwe weg naar de top is fascinerend. Gelukkig is er mijn Maastrichtse vrouw Karin die me iedere dag helpt om zeer nuchter met de voetjes op de grond te blijven (lacht nog harder).”
Welk zijn de Italiaanse architecten die jou inspireren?
Massimo Pignanelli: “Stefano Boeri met de Bosco Verticale is top. Maar ook de werken van Francesca Torzo zijn inspirerend, zoals Z33 Huis voor actuele kunst in Hasselt. Momenteel zijn we ook in gesprek met een bureau uit Italië voor een groot project. Dus ja, er zijn zeker linken met het moederland.“
Als jouw gezin en carrière jouw tijd niet volledig opslorpt, waar hou je je dan graag mee bezig?
Massimo Pignanelli: “Muziek is ontzettend belangrijk. Ik hou van allerlei genres, maar ben opgegroeid met Toto – Africa. Dat heeft me ook aangezet om te drummen, in de voetsporen van mijn papa. Ik heb oa. lessen gevolgd bij niemand minder dan Mario Goossens van Trigger Finger. Zelf speel ik ook in een band Super Shake. We spelen vooral top-covers in één doorlopende medley van de jaren 70-80-90-00 en trachten dit wel erg creatief ‘op niveau’ te doen. Het is echt een zalige uitlaatklep.”
Massimo Pignanelli, un grande uomo, un architetto visionario, … un italiano vero.
Ciao!
Zeer herkenbaar allemaal.
Van de Italiaanse roots tot de Nederlandse nuchterheid (of Vlaamse) die we als italianen nodig hebben om een mooie mix te creëren.
Keep posting the good stuff, #ladolcevita, #labellafigura, #mosei